Dwór w La­so­cho­wie po­ło­żo­ny jest na skra­ju wsi – zbo­czyw­szy w pra­wo z dro­gi pro­wa­dzą­cej z Żar­czyc do Wę­gle­szy­na, na­le­ży prze­je­chać jesz­cze dwa ki­lo­me­try mię­dzy kom­plek­sem sta­wów na­le­żą­cych do Go­spo­dar­stwa La­so­chów, by wresz­cie w da­li, po­śród zie­le­ni do­strzec bia­łą ko­lum­na­dę por­ty­ku. Pro­wa­dzą­ca do dwo­ru dro­ga sta­no­wi pro­ste prze­dłu­że­nie szo­sy: wio­dąc mię­dzy drze­wa­mi, prze­cho­dzi przez mo­stek prze­rzu­co­ny nad gro­blą dzie­lą­cą dwa nie­wiel­kie sta­wy – staw W Par­ku i Stop­kę – i koń­czy się pę­tlą w kształ­cie łez­ki, obie­ga­ją­cą klomb, któ­ra jest ni­czym in­nym jak pod­jaz­dem, po któ­rym nie­gdyś tur­ko­ta­ły pa­ła­co­we brycz­ki.
plan dworu
Plan dworu (kliknij, aby otworzyć w sąsiedniej karcie)
Bu­dy­nek dwor­ski, zwró­co­ny ele­wa­cją fron­to­wą ku po­łu­dniu, wznie­sio­no z ce­gły i ka­mie­nia na pla­nie pro­sto­ką­ta wy­dłu­żo­ne­go na osi wschód-za­chód, z pra­wie sy­me­trycz­ny­mi pro­sto­kąt­ny­mi anek­sa­mi po bo­kach i z por­ty­kiem od fron­tu, nad któ­rym znaj­du­je się pro­sto­kąt­ny ta­ras. Ele­wa­cje ma­ją cha­rak­ter eklek­tycz­ny z ele­men­ta­mi neo­ma­nie­ry­zmu, sta­no­wiąc pa­miąt­kę po do­ko­na­nej przez An­to­nie­go Gra­bow­skie­go ra­dy­kal­nej prze­bu­do­wie dwo­ru, któ­rej ukoń­cze­nie przy­pa­dło naj­praw­do­po­dob­niej na rok 1907 (wska­zu­je na to od­sło­nię­ty pod­czas re­mon­tu na­pis na por­ty­ku). W jej re­zul­ta­cie do­tych­czas jed­no­trak­to­wy, par­te­ro­wy bu­dy­nek zy­skał jesz­cze je­den trakt, a nad środ­ko­wą swo­ją czę­ścią – pię­tro, z pro­wa­dzą­cy­mi doń scho­da­mi wznie­sio­ny­mi w za­chod­niej czę­ści bu­dow­li. Część otwo­rów wej­ścio­wych zo­sta­ła za­mu­ro­wa­na, wpro­wa­dzo­no tak­że in­ny po­dział wnę­trza dwo­ru, wy­dzie­la­jąc kosz­tem po­łu­dnio­wych czę­ści po­miesz­czeń bie­gną­ce wzdłuż osi wschód-za­chód ko­ry­ta­rze. W pół­noc­nej ścia­nie bu­dyn­ku, do­tych­czas opa­trzo­nej dwo­ma je­dy­nie okna­mi, wy­bi­to otwo­ry okien­ne, do­świe­tla­jąc tym spo­so­bem no­wo utwo­rzo­ne po­ko­je, wresz­cie po­łoż­no no­we da­chy i wpro­wa­dzo­no sze­reg po­mniej­szych zmian, wi­docz­nych na za­łą­czo­nym pla­nie.

Planik dworu
Plan dworu spo­rządzony przez Karola Niveta
Jak wy­glą­da­ła bry­ła re­zy­den­cji przed za­rzą­dzo­ną przez Gra­bow­skie­go prze­bu­do­wą do­wie­dzieć się mo­że­my z Akt Dy­rek­cji Ubez­pie­czeń z 1846 r., w któ­rych za­cho­wał się odręcz­ny plan dwo­ru spo­rzą­dzo­ny przez Ka­ro­la Ni­ve­ta wraz z krót­ką cha­rak­terystyką bu­dyn­ku: „dwór mas­syw mu­ro­wa­ny z ka­mie­nia na wap­no, kry­ty gon­tem, w sta­nie do­brym”. Uwa­ga Ni­ve­ta o „do­brym” (a nie „bar­dzo do­brym”) sta­nie bu­dyn­ku po­zwa­la przy­jąć za­ło­że­nie, że wznie­sio­no go naj­póź­niej w koń­ców­ce XVIII stu­le­cia.

Z ma­te­ria­łów Dy­rek­cji Ubez­pie­czeń wy­ni­ka, że la­so­chow­ski dwo­rek był bu­dow­lą par­te­ro­wą, nie­pod­piw­ni­czo­ną, o obu­stron­nie tyn­ko­wa­nych ścia­nach i stro­pach drew­nia­nych z bel­ka­mi, po­wa­łą i po­le­pą. Tak­że dach, kry­ty gon­tem, miał kon­struk­cję drew­nia­ną. Dwór wznie­sio­no na pla­nie pro­sto­ką­ta wy­dłu­żo­ne­go na li­nii wschód-za­chód, opa­trzo­ne­go dwo­ma na­roż­ny­mi al­kie­rza­mi fron­to­wy­mi, ry­za­li­to­wo wy­su­nię­ty­mi z fa­sa­dy ku przo­do­wi. Na osi dwo­ru znaj­do­wa­ła się sień na prze­strzał – z wej­ściem od fron­tu i od ty­łu – w głę­bi któ­rej umiesz­czo­no scho­dy na pod­da­sze. Naj­więk­szy z dwor­skich po­koi usy­tu­owa­no po pra­wej stro­nie sie­ni – był to kwa­dra­to­wy sa­lon o dwóch po­łu­dnio­wych oknach, z pie­cem i ko­min­kiem. Z le­wej stro­ny sie­ni wy­od­ręb­nio­no w am­fi­la­dzie dwa dłu­gie, głę­bo­kie po­ko­je, z któ­rych każ­dy oświe­tlo­ny był po­je­dyn­czym oknem od po­łu­dnia. Czę­ści skraj­ne dwo­ru z fron­to­wy­mi al­kie­rza­mi zbu­do­wa­no we­dług po­dob­ne­go sche­ma­tu: po środ­ku ele­wa­cji tak wschod­niej jak i za­chod­niej umiesz­czo­ne by­ło wej­ście pro­wa­dzą­ce do krót­kie­go ko­ry­ta­rzy­ka z przej­ścia­mi do al­kie­rzy na­roż­nych i tyl­nych po­miesz­czeń. Dwór wy­po­sa­żo­no tak­że w czte­ry pie­ce ka­flo­we z ce­gły z szy­bra­mi i dwa ko­min­ki sza­fia­ste oraz wy­ło­żo­no drew­nia­ną podło­gą szpun­to­wą na le­ga­rach.

rysunek Olszewskiegorysunek Olszewskiego
Rysunek Jana Olszewskiego
Szkic dwo­ru wy­ko­na­ny w ostat­nim dzie­się­cio­le­ciu XIX wie­ku lub w pierw­szych la­tach XX stu­le­cia przez Ja­na Ol­szew­skie­go, a za­miesz­czo­ny w dzie­le Ra­wi­ty-Wi­ta­now­skie­go „Daw­ny po­wiat chę­ciń­ski”, uka­zu­je je­dy­nie nie­wiel­kie zmia­ny w wy­glą­dzie bu­dyn­ku: ko­lum­no­wy, płyt­ki por­tyk za­stą­pio­ny zo­stał gan­kiem, drew­nia­nym bądź mu­ro­wa­nym. Ry­sun­ko­wi to­wa­rzy­szy opis za­ło­że­nia na­kre­ślo­ny pió­rem R.-W. o tre­ści na­stę­pu­ją­cej: „Przed ro­kiem ogląda­liśmy w La­so­cho­wie sta­ro­świec­ki dwór mu­ro­wa­ny, wznie­sio­ny przez nie­go [tj. Krzysztofa Pieniążka, przyp. autorka] wśród nie­do­stęp­nej miej­sco­wo­ści. No­si on na so­bie śla­dy bu­dow­nic­twa ubie­głych wie­ków: owych uprosz­czo­nych form odro­dze­nia z XVII wie­ku (gdy zja­wia­ją się u nas słup­ki i gan­ki), prze­cho­dząc do póź­niej­sze­go ba­ro­ku z man­sar­do­wym za­ła­ma­nia­mi da­chów. Plan je­go pier­wot­ny to wy­dłu­żo­ny czwo­ro­bok z kom­na­ta­mi w am­fi­la­dę – z czte­re­ma po ro­gach basz­ta­mi. Do dwo­ru przy­le­ga ogrom­ny park – oto­czo­ny wko­ło fo­sa­mi z któ­rych do­tąd znaj­du­je się wo­da, za­si­la­na przez są­sied­ni staw. Z ka­na­łów tych wy­ko­pa­na zie­mia, sta­no­wi znacz­ny na­syp, obron­nym wa­łem ota­cza­ją­cy ogród ca­ły, na któ­rym po­ro­sły już ozdob­ne li­py i dę­by, sa­dzo­ne mo­że rę­ką Pie­niąż­ka. Do tak in­ka­ste­lo­wa­ne­go do­mu – je­dy­ny do­stęp sta­no­wiła gro­bla – a na niej do dziś dnia wi­docz­ne śla­dy zwo­dzo­ne­go mo­stu. Nic więc dziw­ne­go, że w tak ufor­ty­fi­ko­wa­nej miej­sco­wo­ści, za­szy­tej do te­go w dzi­czy – sie­dział so­bie spo­koj­nie JMP Pie­nią­żek, nie wie­le się trosz­cząc o wy­ro­ki cią­żą­ce nad je­go gło­wą.”

Dwór w LasochowieDwór w Lasochowie
Dwór w Lasochowie. Stan obecny.

Opi­sy­wa­ny przez Ra­wi­tę-Wi­ta­now­skie­go za­rys za­ło­że­nia z bie­gną­cym wo­kół dwo­ru i par­ku ka­na­łem za­cho­wał się po dziś dzień, jak­kol­wiek po­wąt­pie­wać moż­na o je­go obron­nym cha­rak­terze. Moż­li­we jest na­to­miast, choć nie­udo­ku­men­to­wa­ne, że zrę­by bu­dow­li po­wsta­ły – zgod­nie z do­mnie­ma­niem au­to­ra – już na po­cząt­ku XVII wie­ku, na co wska­zy­wał­by al­kie­rzo­wy, re­gu­lar­ny plan dwor­ku. Brak za­cho­wa­nych pier­wot­nych de­ta­li ar­chi­tek­to­nicz­nych unie­moż­li­wia jed­nak wy­da­nie w tej ma­te­rii jed­no­znacz­ne­go są­du.

Bibliografia:

Adam­czyk, A. (2003) Dwór w La­so­cho­wie. Son­da­żo­we ba­da­nia ar­chi­tek­to­nicz­ne. Ma­szy­no­pis ze zbio­rów Wo­je­wódz­kie­go Urzę­du Och­ro­ny Za­byt­ków w Kiel­cach

Ar­chi­wum Pań­stwo­we w Kiel­cach. Ak­ta Dy­rek­cji Ubez­pie­czeń, sygn. 150, s. 21 i n.

Ra­wi­ta-Wi­ta­now­ski, M. (2001) Daw­ny po­wiat chę­ciń­ski. Z ilu­stra­cja­mi prof. Ja­na Ol­szew­skie­go. Kiel­ce: Re­gio­nal­ny Ośro­dek Stu­diów i Och­ro­ny Śro­do­wi­ska Kul­tu­ro­we­go

Projekt, wykonanie, teksty i zdjęcia © Anna Stypuła
Wszystkie prawa zastrzeżone
adres: Lasochów 39 | kontakt mailowy: